Naast de bekende rechtsvormen mét rechtspersoonlijkheid (de besloten vennootschap, de naamloze vennootschap, de stichting en de vereniging) en de minder bekende rechtsvormen mét rechtspersoonlijkheid (de coöperatie en de onderlinge waarborgmaatschappij) bestaan er ook rechtsvormen zónder rechtspersoonlijkheid (de eenmanszaak, de vennootschap onder firma, de commanditaire vennnootschap en de maatschap). Hierna gaat het over het samenwerken tussen twee of meer personen in een rechtsvorm zonder rechtspersoonlijkheid.

Het niet hebben van rechtspersoonlijkheid heeft één belangrijke consequentie, namelijk dat de deelnemer in deze rechtsvormen – meestal maat of vennoot genoemd – in privé aansprakelijk is. Persoonlijke aansprakelijkheid wil zeggen, dat een schuldeiser zich niet alleen op het vermogen van de samenwerkingsvorm kan verhalen, maar ook op het persoonlijk vermogen van de deelnemers in de samenwerkingsvorm. In een rechtspersoon daarentegen kan in beginsel alleen het vermogen van de rechtspersoon worden aangesproken door een schuldeiser.

De rechtsvormen van samenwerken zonder rechtspersoonlijkheid in het Nederlands recht zijn:

1. De maatschap.

2. De vennootschap onder firma.

3. De commanditaire vennootschap.

Het belangrijkste verschil tussen deze drie vormen kan als volgt omschreven worden:

  • In een maatschap oefenen de samenwerkende personen een beroep uit.
  • In de vennootschap onder firma oefenen de samenwerkende personen een bedrijf uit.
  • De commanditaire vennootschap is een vennootschap onder firma waarin naast gewone vennoten er ook vennoten zijn die alleen geldschieter zijn en die daarom niet persoonlijk aansprakelijk zijn met hun privé-vermogen, maar alleen voor hun aandeel in de commanditaire vennootschap. Voorwaarde is dat deze geldschieter (de commandiet) niet naar buiten optreedt.

 

Een belangrijk verschil tussen een bv en de drie genoemde samenwerkingsvormen is dat deze drie vormen de persoonlijke deelneming veronderstellen. In een maatschap of vennootschap onder firma gaat het om de persoon van de maat of vennoot. Dit is in de commanditaire vennootschap iets anders, omdat de persoon van de commanditaire vennoot er minder toe doet. Omdat het in de maatschap, vennootschap onder firma en de commanditaire vennootschap gaat om een intensieve samenwerking, is het van groot belang dat de vennoten duidelijke afspraken maken over bijvoorbeeld:

  • Ieders inbreng en ieders aandeel in de winst.
  • Besluitvorming over ingrijpende beleidskwesties.
  • Wat te doen als een vennoot wil stoppen.
  • Wat te doen als er een nieuwe vennoot wil meedoen (toetreden).
  • Blijvende arbeidsongeschiktheid of overlijden van een vennoot.
  • Bedrijfsopvolging.

 

Van de maatschap bestaan twee vormen, namelijk:

  • De openbare maatschap.
  • De stille maatschap.

 

De openbare maatschap is de maatschap waarin op een voor derden duidelijk kenbare wijze onder gemeenschappelijke naam een beroep wordt uitgeoefend. Een openbare maatschap heeft een van het privé-vermogen afgescheiden maatschapsvermogen. Het maatschapsvermogen vormt een afgescheiden vermogen, zodat privé-schuldeisers van de vennoten zich in beginsel hierop niet kunnen verhalen. Alleen zakelijke schuldeisers kunnen zich op het vennootschapsvermogen verhalen. De openbare maatschap is de samenwerkingsvorm van artsen, advocaten, notarissen, accountants, belastingadviseurs en andere klassieke en moderne beroepsbeoefenaren.

De stille maatschap is de maatschap waarin een beroep of een bedrijf wordt uitgeoefend en die, niet op een voor derden duidelijk kenbare wijze onder een bepaalde naam, aan het rechtsverkeer deelneemt. Op het eerste gezicht is niet te zien dat het om een maatschap gaat. Een stille maatschap heeft geen afgescheiden vermogen. Een stille maatschap lijkt dan ook het meest op een soort van verrekencontract waarin bepaalde kosten en opbrengsten worden verrekend. Er bestaan stille maatschappen van allerlei soort en maat.

Voor beide vormen geldt het volgende.

De maten brengen arbeid, geld en/of goederen in de maatschap in. Dit hoeft niet voor iedere maat gelijk te zijn. Winst en verlies worden over de maten verdeeld in verhouding die tussen de maten wordt afgesproken. Iedere maat is bevoegd de maatschap te vertegenwoordigen. In de praktijk wordt dit zo afgesproken, dat iedere maat handelingen kan verrichten die tot de normale gang van zaken van de maatschap worden gerekend, dat wil zeggen de uitvoering van het dagelijks werk. Voor andere handelingen, bijvoorbeeld het sluiten van grotere contracten, transacties met onroerend goed en dergelijke, wordt afgesproken dat alle maten moeten meewerken. Indien zo’n handeling echter door een maat buiten zijn bevoegdheid is verricht, zijn de overigen in beginsel niet gebonden of aansprakelijk.

Het doel van de maatschap, de volmacht die een maat van zijn medematen ontvangt en nadere afspraken hieromtrent, zijn bepalend voor de bevoegdheid van een maat. Dit wordt allemaal vastgelegd in de maatschapsovereenkomst. In de maatschapsovereenkomst wordt meestal ook geregeld wat er gebeurt bij overlijden of vertrek van een maat. Het is verstandig om bij het maken van een maatschapsovereenkomst een deskundige te raadplegen. Uw Notaris helpt u daar graag bij.

De vennootschap onder firma

De vennootschap onder firma is een openbare maatschap waarin onder gemeenschappelijke naam een bedrijf wordt uitgeoefend.

Iedere vennoot is hoofdelijk en persoonlijk aansprakelijk voor alle vennootschapsschulden. Het vennootschapsvermogen vormt een afgescheiden vermogen van de vennootschap onder firma, zodat privé-schuldeisers van de vennoten zich in beginsel hierop niet kunnen verhalen. Alleen zakelijke schuldeisers kunnen zich op het vennootschapsvermogen verhalen.

De vennoot brengen arbeid, geld en/of goederen in de vennootschap. Dit hoeft niet voor iedere vennoot gelijk te zijn. Winst en verlies worden over de vennoten verdeeld in verhouding die tussen de vennoten wordt afgesproken. Iedere vennoot is bevoegd de vennootschap te vertegenwoordigen. In de praktijk wordt dit zo afgesproken, dat iedere vennoot handelingen kan verrichten die tot de normale gang van zaken van de maatschap worden gerekend, dat wil zeggen de uitvoering van het dagelijks werk. Voor andere handelingen, bijvoorbeeld het sluiten van grotere contracten, transacties met onroerend goed en dergelijke, wordt afgesproken dat alle vennoten moeten meewerken. Indien zo’n handeling echter door een vennoot buiten zijn bevoegdheid is verricht, zijn de overigen in beginsel niet gebonden noch aansprakelijk.

Het doel van de vennootschap, de volmacht die een vennoot van zijn medevennoten ontvangt en nadere afspraken hieromtrent zijn bepalend voor een bevoegdheid van een vennoot. Dit wordt allemaal vastgelegd in de vennootschapsovereenkomst. In de vennootschapsovereenkomst wordt meestal ook geregeld wat er gebeurt bij overlijden of vertrek van een vennoot. Het is verstandig om bij het maken van een vennootschapsovereenkomst een deskundige te raadplegen. Uw Notaris helpt u daar graag bij.

De commanditaire vennootschap

De commanditaire vennootschap is een bijzondere vorm van de vennootschap onder firma. Bij een commanditaire vennootschap worden twee soorten vennoten onderscheiden, namelijk de beherende vennoten en de commanditaire vennoten. De beherende vennoten zijn persoonlijk en hoofdelijk aansprakelijk voor de vennootschapsschulden.

Van oudsher bestaat de mogelijkheid om als vennoot in een samenwerkingsverband deel te nemen op de afwijkende voorwaarde dat het daaraan verbonden risico beperkt zal blijven tot de waarde van de ter beschikking gestelde vermogensinbreng. Een dergelijke vennoot, een zogenaamde commanditaire vennoot, wordt ook wel stille vennoot genoemd. Hij is aansprakelijk voor de verbintenissen van de vennootschap. Maar hij mag uitdrukkelijk niet zelf naar buiten optreden namens de vennootschap. Doet hij dat wel, dan gedraagt hij zich als een beherende vennoot en wordt hij ook hoofdelijk aansprakelijk.

De commanditaire vennoot ontvangt geen rente op het door hem ingelegde geld, maar deelt als vennoot in de winst. Hij draagt, tot een bij voorbaat vastgesteld bedrag (gelijk aan de waarde van zijn inbreng), intern bij in de eventuele verliezen van de vennootschap. De eigen naam van de commanditaire vennoot mag niet in de naam van de vennootschap voorkomen, anders zou de schijn kunnen worden gewekt dat de commanditaire vennoot een beherende vennoot, en dus aansprakelijke vennoot is.

Er kan nog onderscheid worden gemaakt tussen een commanditaire vennootschap met één beherend vennoot en een commanditaire vennootschap met meerdere beherende vennoten. Een commanditaire vennootschap met één beherend vennoot heeft geen afgescheiden vermogen. Dit heeft dus gevolgen voor de positie van de schuldeisers en die van de stille vennoot.

De commanditaire vennootschap wordt vaak gebruikt bij bedrijfsopvolging in het midden- en kleinbedrijf. De vader/moeder treedt uit als gewone vennoot en wordt commanditaire vennoot en een zoon/dochter zet het bedrijf voort.

Het doel van de vennootschap, de volmacht die een vennoot van zijn medevennoten ontvangt en nadere afspraken hieromtrent, zijn bepalend voor de bevoegdheid van een vennoot. Dit wordt allemaal vastgelegd in de vennootschapsovereenkomst. In de vennootschapsovereenkomst wordt meestal ook geregeld wat er gebeurt bij overlijden of vertrek van een vennoot. Het is verstandig om bij het maken van een vennootschapsovereenkomst een deskundige te raadplegen. Uw Notaris helpt u daar graag bij.

Werkzaamheden voor Uw Notaris

De hiervoor bedoelde beschrijvingen geven alleen de hoofdlijnen weer. Als je de tekst van de voorbeelden leest, zullen er absoluut vragen zijn. Wij kunnen jullie helpen bij het maken van een overeenkomst voor het sluiten van een samenwerkingsvorm. Van belang is vooral de zeggenschap, dus wie waarvoor mag tekenen, een goede beschrijving van de inbreng en de verdeling van de winsten en verliezen tijdens het bestaan en de verdeling bij het einde van de maatschap, vennootschap onder firma of commanditaire vennootschap.